Relacja z Forum #error
Może prowadzić do katastrofy albo do zmiany, przyczynić się do porażki albo zrodzić nowe myśli, inspiruje, niszczy, ale też bawi i sprzyja rozwojowi. Błąd jest wpisany w naturę, kulturę, w całą naszą rzeczywistość, szczególnie naszą dzisiejszą rzeczywistość, o której mówi się, że jest złożona, wielowątkowa i skomplikowana. Przypomina chaos bez reguł i często odczuwamy ją jako nadmiar: bodźców, rzeczy, relacji, informacji.
O odmianach i granicach błędów oraz strategiach radzenia sobie z nim rozmawialiśmy podczas Forum Error - debaty otwierającej festiwal Gdynia Design Days 2018.
O błędach dzisiejszego świata najlepiej rozmawiać w interdyscyplinarnym gronie, dlatego byli wśród nas przedstawiciele różnych dziedzin: krytyk sztuki, specjalistka od humanistkyki medycznej zajmująca się posthumanizmem, dziennikarz specjalizujący się w tematyce technologii, literaturoznawczyni zajmująca się technologiami rynku książki i socjolog działający w obszarze nowych rozwiązań cyfrowych.
Błędy bywają krytyczne, fatalne w skutkach, ale też rozwojowe, inspirujące, pchające nas do przodu. Dr Joanna Jeśman opowiedziała o hackatonie zorganizowanym w Centrum Nauki Kopernik, którego celem było znalezienie nowych rozwiązań problemu operacji przeprowadzanych w życiu prenatalnym dziecka. Dzięki otwartemu zaproszeniu, do udziału w wydarzeniu zgłosiło się blisko 40 osób niezwiązanych z medycyną. W efekcie dwa pomysły zostały uznane za ciekawe i godne dalszego rozwoju. Okazało się, że wyscpecjalizowani lekarze nie wpadliby na nie sami. O ile nie dopuścilibyśmy laików do leczenia chorób, o tyle w fazie szukania rozwiązań, warto sięgnąć po interdyscyplinarną wiedzę z innych dziedzin, bo wąska specjalizacja może bardziej ograniczać niż rozwijać naszą kreatywność. A to kreatywność staje się jedną z kluczowych kompetencji radzenia sobie z rosnącą komplikacją świata i wyzwań.
Efektem błędu technologicznego jest bodaj najbardziej rozpoznawalny pomarańczowy odcień nożyczek i innych akcesoriów słynnego fińskiego producenta Fiskars. W 1967 roku, jak opowiadał Wojciech Orliński, planowano wypuszczenie serii nożyczek z czerwonym uchwytem. Coś poszło jednak nie tak w koloryzacji granulatu i wyszedł pomarańczowy. Błąd, ale do dzisiaj stanowiący tożsamość marki.
Oprócz błędów twórczych, rozwojowych i inspirujących, mamy też błędy fatalne w skutkach. Świat niedawno obiegła szokująca wiadomość o tym, że samochód bez kierowcy rozjechał kobietę, której maszyna nie zidentyfikowała jako człowieka. W Stanach Zjednoczonych już dzisiaj latają uzbrojone drony, które mogą zaatakować, gdy uznają, że sytuacja tego wymaga. Kto i kiedy decyduje o granicy nieomylności maszyny i całych systemów, takich, jak np. modne teraz rozwiązania tzw. smart cities - zastanawiał się Alek Tarkowski.
Nasza kultura, szczególnie kultura projektowania i małych firmy typu start-up, inspiruje do tego, by błędy oswajać, wpisać w proces w taki sposób, by działały na naszą korzyść. Widać to wszędzie tam, gdzie świat fizyczny styka się z technologią wirtualną, na co przykłady dawała dr Sylwia Stano-Strzałkowska zajmująca się zmianami w obszarze rynku wydawniczego i książek.
W tak złożonym i skomplikowanym systemie, w którym błędy nie tylko mogą wystąpić, ale w który błędy są po prostu wpisane, potrzeba kogoś lub czegoś, co stałoby na straży. Przyzwyczailiśmy się, że jest to system prawny, a wraz z nim system ubezpieczeń. Ale coraz częściej tam, gdzie prawo utyka w martwym punkcie, na przykład zastanawiając się czy przypisać robotom osobowość prawną, by móc obciążać je odpowiedzialnością za błędy, do gry niespodziewanie wchodzi sztuka. To ona dzisiaj coraz sprawniej pełni rolę gate keepera. Jakub Banasiak objaśniał na przykładach na czym może polegać rola artystów wyłapujących błędy rzeczywistości i przetwarzających je w krytyczny sposób.
Wysłuchanie tych głosów zachęca do stawiania kolejnych pytań: o granice błędów, o nowe kompetencje, jakie trzeba wykształcić, by móc zarządzać lub kontrolować rzeczywistość tak na błędy podatną. Bo czy chcemy wiedzieć dlaczego wyszukiwarki promują pewne informacje, a inne ukrywają? Czy umiemy pójść do szefa i powiedzieć, że coś nam się nie udało bez strachu, że nas zwolni? Czy ten sam szef umie nas wysłuchać i podziękować za nową wiedzę, która wyniknęła z błędów i szukać rozwiązań zamiast winnych? Czy możemy zacząć nagradzać dzieci w szkołach dobrymi ocenami za kolejne błędy i wyciągane z nich wnioski? Czy – skoro zarówno w naturę i kulturę błędy są wpisane, powinniśmy więcej energii przeznaczyć na projektowanie bezbłędne czy na kształcenie umiejętności radzenia obchodzenia się i radzenia sobie z błędami?
Moderacja i podsumowanie, tekst: Agata Nowotny
Rozmówcy: Jakub Banasiak, Joanna Jeśman, Wojciech Orliński, Sylwia Stano-Strzałkowska, Alek Tarkowski
POSŁUCHAJ NAGRANIA Z WYDARZENIA
przeczytaj też artykuł „Debata otwierająca Gdynia Design Days: prosimy o więcej błędów” | Alek Tarkowski | Kultura 2.0